Νούς υγιής και σώμα υγιές

 

Συνήθως, πολλοί άνθρωποι που ασχολούνται με την εκγύμναση του σώματος χρησιμοποιούν ένα χωρίο, το οποίο, όπως ισχυρίζονται, είναι απόφθεγμα των αρχαίων Ελλήνων, ήτοι “νούς υγιής εν σώματι υγιεί”. Όμως η αλήθεια είναι ότι το απόφθεγμα αυτό δεν προέρχεται από κάποιον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, αλλά ελέχθη από τον Λατίνο σατυρικό ποιητή Ιουβενάλιο (1ος-2ος αιω. μ.Χ.) και μάλιστα ελέχθη όχι σε αυτήν την απόλυτη βάση και το γενικό αξίωμα, αλλά ωσάν να είναι μιά ιδανική κατάσταση.

Το πλήρες χωρίο του λατίνου ποιητού έχει ως εξής: “orandum est ut sit mens sana in corpore sano” που σημαίνει “ευκταίον είναι να υπάρχη υγιής νούς εις υγιές σώμα” (Μιχαήλ Ιατρού: Πόθεν και διατί, ειδική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα 1972, σελ. 488-489). Δηλαδή, της φράσεως “mens sana in corpore sano” (“νούς υγιής εν σώματι υγιεί”), προηγείται η φράση “orandum est ut sit” (“ευκταίον θα ήταν να υπάρχη”).

Επομένως το χωρίο αυτό παρουσιάζεται σήμερα αποκεκομμένο, ωσάν να θέλη να πή ότι ο υγιής νούς βρίσκεται σε υγιές σώμα και αυτό προεκτείνεται στο ότι το υγιές σώμα έχει υγιή νού, πράγμα το οποίο αποκλείει το να βρίσκεται υγιής νούς σε ένα μή υγιές σώμα. Έτσι το χωρίο αυτό αποκεκομμένο από το νόημά του οδηγεί την σκέψη μας σε μιά σωματολατρεία. Όμως, όπως είδαμε, το νόημα του χωρίου είναι “μακάρι (είθε) να υπήρχε ο υγιής νούς σε υγιές σώμα”, χωρίς να αποκλείη την δυνατότητα να υπάρχη υγιής νούς σε ασθενές σώμα, ή ακόμη και να υπάρχη ασθενής νούς σε υγιές σώμα.

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ταύτιζαν απόλυτα την υγεία του νοός (της ψυχής) με την υγεία του σώματος. Ο Πλάτων στον “Πρωταγόρα” του γράφει ότι στέλνουν τούς νέους σε σχολείο γυμναστού (παιδοτρίβου) “ίνα τα σώματα βελτίω έχοντες υπηρετώσι τή διανοία χρηστή ούση”. Δηλαδή, πρέπει να γυμνάζονται τα σώματα, ώστε τα εύρωστα σώματα να εξυπηρετούν την διάνοια όταν είναι υγιής. Ο ρήτωρ Λυσίας στον λόγο του “υπέρ του αδυνάτου” γράφει: “τα του σώματος δυστυχήματα τοίς της ψυχής επιτηδεύμασιν ιάσθαι”, δηλαδή θεραπεύουμε τα δυστυχήματα του σώματος με τις αρετές της ψυχής. Καί ο Δημόκριτος γράφει: “ψυχής μέν γάρ τελεότης σκήνεος μοχθηρίην ορθοί, σκήνεος δέ ισχύς άνευ λογισμού ψυχήν ουδέν τι αμείνω τίθησιν”, δηλαδή “η τελειότης της ψυχής αποκαθιστά τα ελαττώματα του σώματος, ενώ η σωματική δύναμις άνευ ορθοφροσύνης ουδέν προσθέτει καλύτερον εις την ψυχήν” (ένθ. ανωτ.).

Επομένως, είναι καλό να συνδέεται η υγιής ψυχή με το υγιές σώμα, αλλά αυτό δεν είναι απόλυτο, αφού υπάρχει το ενδεχόμενο η υγιής ψυχή να βρίσκεται σε ασθενές σώμα, όπως αποδεικνύουν και οι παραολυμπιακοί αγώνες, καθώς επίσης είνα δυνατόν ασθενής ψυχή να βρίσκεται σε υγιές σώμα, όπως αποδεικνύουν πολλά παραδείγματα από τούς Ολυμπιακούς Αγώνες.

http://www.parembasis.gr/2002/02_09_07.htm