Είχαν πάει οι Ελληνες στην Κίνα πριν τον Μάρκο Πόλο;

Είχαν φθάσει οι Αχαιοί στην αρχαία Κίνα; Γιατί οι Κινέζοι αναφέρουν την Ελλάδα με το όνομα «Σελλά»; Ποιος λαός ήταν οι ψηλοί, κοκκινομάλληδες με ανοιχτόχρωμα μάτια, των οποίων οι μούμιες βρέθηκαν στην έρημο Τακλαμακάν; Η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει εσχάτως στο φως εκπληκτικά ευρήματα

Η περασμένη χρο­νιά ανήκε αναμ­φίβολα στην Κί­να. Ηταν η χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων της, η χρονιά που μας προμήθευσε ντόπες, η χρονιά που ξύπνησε στον κόρφο της το Θιβέτ, η χρονιά που τη θυ­μήθηκε με θυμό ο Εγκέλαδος… Χρονιά κορύφωσης για την πρώ­τη σε πληθυσμό και τέταρτη σε έκταση χώρα της Γης, για καλό ή για κακό.

Πριν από λίγες ημέρες ξανακοί­ταξα προσεκτικά τη θέση της στον χάρτη, θυμήθηκα σαν χθες το ανά­γλυφο της χώρας, όπως το είδα σε ένα πάρκο «της Κίνας σε μινιατού­ρα», κατά την εκεί επίσκεψη μου προ δεκαετίας. Βαδίζοντας μεταξύ του Σινικού Τείχους και της Λάσας του Θιβέτ, είχα ρωτήσει τον ξεναγό μας πώς λένε την Ελλάδα στη γλώσ­σα τους. Μου αποκρίθηκε: «Σελλά» (λαρισινή προφορά). Ξαφνιασμένος, τον ρώτησα αν αυτή η λέξη έχει κά­ποιο άλλο νόημα στα κινέζικα. «Οχι» μου είπε «αλλά Αιγαίο σημαίνει θά­λασσα της Αγάπης»…

Η απορία για τις συμπτώσεις με συνόδεψε όλα τα επόμενα χρόνια. Ιδιαίτερα η ομοιότητα του Σελλά με το προομηρικό όνομα Σελλάς (Χώ­ρα του Φωτός) της χώρας μας, με των Αργοναυτών σε ρόλο Μάρκο Πόλο. Βέβαια, ο Αριστέας ο Προκοννήσιος, ο ποιητής του 7ου αιώ­να π.Χ. και συγγραφέας των Αριμασπείων Επών, είχε περιηγηθεί με­γάλο μέρος της Ασίας – αλλά είχε φθάσει στην άλλη της άκρη; Η βε­βαιότητα του Αλεξάνδρου ότι μετά την Ινδία ο κόσμος τελείωνε, δεν άφηνε περιθώρια για κάτι τέτοιο. Ακόμη και έτσι όμως αυτό δεν σή­μαινε ότι δεν θα το έκανε κάποιος επόμενος «για λογαριασμό του». Και, όντως, το λαμπύρισμα της δά­δας στα Ιμαλάια φώτισε κάτι που εί­χα παραβλέψει.

Οταν η Ευρώπη συνάντησε την Κίνα
Τυπικά, ο Αλέξανδρος κατέκτησε και κράτησε την αυτοκρατορία του Δαρείου για μόλις εννέα χρόνια (334-323 π.Χ.), αλλά το σοκ που επέφερε στην ιστορία αυτού του κόσμου έμελλε να κρατήσει αιώνες. Χάρη στην αίγλη του ονόματος του, οι επί­γονοι κατόρθωσαν μετά τον θάνα­το του να κρατήσουν για δύο αιώνες τα φέουδα που μοιράστηκαν, παρά τους συνεχείς πολέμους μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Πεί­θων που είχε αναλάβει τις ινδικές κτήσεις στην κοιλάδα του Ινδού και ο Εύδεμος που είχε πάρει τη διοίκη­ση του Παντζάμπ έμειναν στις κτή­σεις τους ως το 316 π.Χ., για να πά­ρει τη θέση τους η ινδική δυναστεία του Τσαντραγκούπτα Μαουρία. Ως τον πρώτο αιώνα π.Χ. – μας λέει η Ιστορία – τις κτήσεις της Δύσης τις κατέλαβαν οι Ρωμαίοι και εκείνες της Ανατολής οι διάδοχοι των Περσών, Πάρθοι. Σε πείσμα της ιστορίας όμως, οι Ελληνες κατόρθωσαν να συστήσουν στα εδάφη του Αφγανι­στάν και του Πακιστάν το Ελληνο-Βακτριανό βασίλειο (206-140 π.Χ.) και να το επεκτείνουν ανατολικά, συ­στήνοντας το Ελληνο-Ινδικό βασί­λειο (180 π.Χ. – 10 μ.Χ.) Τότε, με τα πρώτα κύματα των Ούννων (Ξιον Γκνου για τους Κινέζους) να σαρώ­νουν τα πάντα, τελείωσε το παιχνίδι εξουσίας των Ελλήνων.

Οσο για τους Κινέζους… γνωρίζα­με μόνο ότι οι στρατιώτες του Ευθύδημου (με πρωτεύουσα την Αντιό­χεια τη Μαργιανή και ορμητήριο την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη) είχαν εξε­ρευνήσει τις ερημιές στο τωρινό κι­νεζικό Τουρκεστάν. Ο Στράβων έγραψε χαρακτηριστικά ότι οι Ελληνο-Βακτριανοί «επέκτειναν την αυτοκρατορία τους μακριά ως την Κίνα και τους Φρύνους. Αλλά λεπτομέρειες για εμπορικές σχέσεις δεν ανέφερε. Τους Κινέζους τους γνώρισαν έμμε­σα οι Ρωμαίοι, επειδή εκείνοι που­λούσαν μετάξι στους Πάρθους και οι Πάρθοι στους Ρωμαίους. Η επα­φή τους έγινε άμεση μετά το 14 μ.Χ. , όταν ο έλληνας πλοίαρχος Εύπαλος έδειξε στον ναύαρχο του Αυγούστου το πώς να εκμεταλλεύεται τους μουσώνες για να συντομεύει το ταξίδι στην Ινδία. Σύμφωνα με τα κινεζικά αρχεία, ως τον 2ο αιώνα οι έλληνες ναυτικοί είχαν φτάσει στο Βιετνάμ και το 166 μ.Χ. επισκέφθηκαν την αυτοκρατορική αυλή του Χουάν Τι, ως απεσταλμένοι του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου. Από τότε και ως τον Μάρκο Πόλο (1266 μ.Χ.) οι Ευ­ρωπαίοι γνώριζαν ότι ο στεριανός δρόμος για την Κίνα ήταν στα χέρια Ούννων και Μογγόλων.

Παράδοξα, συμπτώσεις και ανατροπές
Αυτή η παγιωμένη εικόνα απομό­νωσης της Κίνας ανατρέπεται άρδην τα τελευταία χρόνια, από τη δια­σταύρω­ση τόσο ιστορικών όσο και αρχαιολογικών ευρημάτων.

Σύμφωνα με το αρχείο του κινέ­ζου ιστορικού Σίμα Κιάν, ο αυτο­κράτορας Γου αποφάσισε το 138 π.Χ. να στείλει τον πρεσβευτή του Ζανγκ Κιάν στους λαούς της Δύσης, ψάχνοντας για συμμάχους κατά των Ούννων. Εκείνος, έπειτα από την ατυχή σύλληψη του και αιχμαλωσία δέκα χρόνων στα χέρια των Ούννων, δραπέτευσε και διέσχισε την έρημο του Τακλαμακάν για να συναντήσει… τους «Νταϊουάν» (Δαναοί;). Ηταν λευκοί χωρίς λοξά μάτια και είχαν γενειάδες. Ηταν εκτροφείς υπέροχων αλόγων, είχαν πολύ όμορφα κτίρια και αγάλματα, φέρονταν με σεβα­σμό στις γυναίκες και… τις άκουγαν. Η περιοχή διέθετε 60.000 οικογέ­νειες και 30.000 στρατιώτες. Με βά­ση τις γεωγραφικές συντεταγμένες που έδινε ο Ζανγκ Κιάν στην ανα­φορά του, η πόλη που συνάντησε ήταν η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη, στα όρια Φεργάνας και Σογδιανής, στο πέρασμα του Παμίρ. Το πολύ πε­ρίεργο είναι ότι στην πόλη αυτή έκο­βαν ήδη νομίσματα με μια τεχνική που γνώριζαν μόνον οι Κινέζοι. Συ-γκεκριμένα, οι βασιλείς Αγαθοκλής και Πανταλέων της Βακτρίας είχαν κυκλοφορήσει – γύρω στο 170 π.Χ. – το πρώτο δυτικό νόμισμα «λευκού χαλκού», από κράμα χαλκού – νικε­λίου σε αναλογία 75/25. Προφανώς, κάποιοι είχαν προλάβει να κάνουν εισαγωγές…

Ο Ζανγκ προχώρησε στη Βακτρία και έφθασε ως την Ινδία. Επέστρε­ψε – έπειτα από μία ακόμη αιχμα­λωσία στα χέρια των Ούννων – και πληροφόρησε τον αυτοκράτορα για τα θαυμαστά που είδε. Τον αυτο­κράτορα τον ενδιέφερε κυρίως η αγορά των αλόγων που είχαν οι Ελ­ληνες, αλλά μαζί με αυτό ξεκίνησε το αλισβερίσι που, τον 19ο αιώνα, βαφτίστηκε από τον γερμανό μελε­τητή νοn Richthofen «δρόμος του μεταξιού». Τους Ελληνες αντικατέ­στησαν στη συνέχεια οι Σκύθες, οι οποίοι πιεζόμενοι από τους Ούννους εισέβαλαν στη Βακτρία και στην Ινδία, για να δημιουργήσουν την αυ­τοκρατορία του Κουσάν, ώσπου την περιοχή κατέλαβε η Κίνα (70 μ.Χ.). Τα καραβάνια έφευγαν από την Κί­να με μετάξι, κεραμικά και σιδηρικά και επέστρεφαν με χρυσό, ελεφα­ντόδοντο και γυάλινα αντικείμενα. Ωστόσο οι επιθέσεις από ληστές ήταν συχνές. Για την προστασία του εμπορίου, το νεότευκτο Σινικό Τεί­χος επεκτάθηκε δυτικά, ως την έρη­μο Τακλαμακάν.

Τα σημάδια και η μεγάλη έκπληξη
Το πέρασμα των καραβανιών από την έρημο αυτή ανά τους αιώνες άφη­σε πάμπολλα σημάδια πίσω του. Οι πρώτοι δυτικοί μελετητές που έφθα­σαν στην περιοχή το 1900 – ο Σουηδός γεωγράφος Sven Hedin και ο Ούγγρος Αurel Stein – βρήκαν πολ­λά από αυτά, όπως και 2.000 χειρό­γραφα που εξιστορούσαν τα δρομο­λόγια του δρόμου του μεταξιού τους προηγούμενους αιώνες. Ακολουθώντας τον δρόμο στις περιοχές της Κίνας, έβρισκαν παντού επιρροές από την τέχνη των Ελλήνων: Γεωμετρικά σχέδια στα υφαντά και στα κεραμικά, αγάλματα φτερωτών αλόγων, απεικονίσεις του Βούδα με φτερά αγ­γέλου… αλλά και ζωγραφιές με έλλη­νες στρατιώτες και Κενταύρους. Πολ­λοί σύγχρονοι αρχαιολόγοι επιμένουν ότι και ο πήλινος στρατός, που συνό­δευσε το 210 π.Χ. τον αυτοκράτορα Κιν στον τάφο, είχε πηγή έμπνευσης τα αγάλματα των Ελλήνων! Αλλά η μεγάλη έκπληξη ήλθε όταν πέρασε το «καθαρτήριο» της Πολιτιστικής Επανάστασης και η Κίνα άρχισε να ανασκάπτει επιστημονικά το παρελθόν της: Η έρημος Τακλαμακάν μόνον έρημη δεν ήταν. Θαμμένεςπόλεις βρέθηκαν κάτω από τις αμμοθίνες της και τάφοι με μούμιες άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια. Δεκάδες μούμιες χιλιετηρίδων, τέλεια διατηρημένες από την ξηρασία. Ωστόσο… οι νεκροί δεν ήταν Κινέζοι! ‘Ηταν ψηλοί, κοκκινομάλληδες, με ανοιχτόχρωμα μάτια. Οι πιο παλιοί ανάγονταν στο 1800 π.Χ. και οι πιο πρόσφατοι στο 300 π.Χ. Μεταξύ αυτών ήταν και ένα μωρό ενός έτους, που είχε στη θέση των ματιών του γαλάζιες πέτρες, και κάποιες γυναίκες, του 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα, που φο­ρούσαν μυτερά καπέλα όπως οι Αμα­ζόνες. Τι συνέβαινε; Ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πώς ζούσαν σε μια περιοχή τελείως άνυδρη;

Για το τελευταίο ερώτημα η απά­ντηση είναι μάλλον γεωλογική: Η έρη­μος Τακλαμακάν βρίσκεται πολύ χα­μηλότε­ρα από το επίπεδο της θά­λασσας και – σε παλιότερη εποχή, με άλλο κλίμα – ήταν πιθανότατα εύφο­ρη πεδιάδα με λίμνη.

Κατά τα λοιπά, τα απρόσμενα αυ­τά ευρήματα – της δεκαετίας του 1990 – δημιούργησαν μεγάλο μει­ονοτικό πρόβλημα στην Κίνα. Οι τουρκογενείς Ουιγούροι της πε­ριοχής άρχισαν να λένε ότι οι μού­μιες αποδείκνυαν ότι κατάγονταν από μη Κινέζους, τους Τοχάριους, άρα και η γύρω χώρα έπρεπε να γί­νει αυτόνομη. Ολοι θυμήθηκαν τους αρχαίους κινεζικούς μύθους για έναν λευκό λαό στα δυτικά, ψη­λό, με πράσινα και γαλανά μάτια, και βοστρυχωτά γένια. Επειτα από πολλές διελκυστίνδες, η κινεζική κυβέρνηση δέχτηκε να γίνει εξέ­ταση DΝΑ από κοινή ομάδα ερευ­νητών από πανεπιστήμια της Κίνας, της Σουηδίας και των ΗΠΑ.

Τα πορίσματα από το DΝΑ ξεκα­θάρισαν ένα πράγμα: Οι μούμιες δεν είχαν καμία σχέση με τους Ουιγούρους Τούρκους, οι οποίοι άλλωστε είχαν καταλάβει την περιοχή μόλις τον 9ο αιώνα μ.Χ. Αλλά δεν επήλθε συμφωνία για τίποτε από τα υπό­λοιπα. Οι ανθρωπολόγοι είχαν βρει γονιδιώματα που παραπέμπουν άλ­λοτε σε Κιμμέριους Κέλτες της Κρι­μαίας, άλλοτε σε Σκύθες του Κιργιστάν και άλλοτε σε κατοίκους της Ανατολικής Μεσογείου.

Τι λένε οι αρχαιολόγοι; Πολύ απλά, ότι τα σχέδια των ρούχων των νεκρών έχουν ελληνικής τε­χνοτροπίας μοτίβα. Μάλιστα, ένα από τα εγχάρακτα ταφικά αναθή­ματα φέρει το σύμβολο της γνω­στής σβάστικας. Ακόμη πιο εντυ­πωσιακά, μια μούμια που βρέθη­κε πολύ νοτιότερα της ερήμου -στο Γινγκπάν της ΝΔ Κίνας – χρο­νολογείται από το 1000 π.Χ., έχει ύψος γύρω στο 1.90(!) και φέρει χρυσή νεκρική προσωπίδα, κατά το συνήθειο των Μυκηναίων.

Μα… υπάρχει ιστορική διασταύ­ρωση; Εχουμε ξανακούσει ποτέ για τέτοιον λαό; Ψάχνοντας στα κείμε­να του Πλίνιου του Πρεσβύτερου (XXIV, Τaprobane) βρίσκουμε μια απροσδόκητη περιγραφή των Κι­νέζων, από έναν πρεσβευτή της Κε­ϋλάνης, προς τον αυτοκράτορα Κλαύδιο: «Ο πατέρας μου έχει επι­σκεφθεί συχνά τη χώρα τους. Αυ­τοί οι άνθρωποι ξεπερνούν στο ύψος τους συνηθισμένους ανθρώ­πους, έχουν πυρόξανθα μαλλιά και γαλανά μάτια…». Σημειωτέον ότι ένας επισκέπτης από την Κεϋλάνη προφανώς θα πήγαινε στην Κίνα με πλοίο και θα έπιανε λιμάνι στη νο­τιοδυτική μεριά της, κοντά στο Γινγκπάν.

Επειτα από αυτό, η φαντασία ορ­γιάζει. Βρήκαμε, μήπως, πού κα­τέληξαν οι Μυκηναίοι, όταν μετα­νάστευσαν λόγω κλιματικής αλλα­γής μετά τον Τρωικό Πόλεμο; Τα κείμενα των Χετταίων μιλούν για τους Αχιγιάβα (Αχαιούς) που προ­χώρησαν πολεμώντας μέσα από τη Συρία. Αλλά και οι Κιμμέριοι σά­ρωσαν εκείνα τα μέρη, για να κα­ταλήξουν να γίνουν οι Πάρθοι. Μή­πως, απλά, βρήκαμε αυτούς που τους κυνήγησαν ως την εσχατιά της Γης και τους εξολόθρευσαν, κλέβοντας ακόμη και τα ταφικά τους έθιμα; Κάποτε, η αλήθεια θα έλθει στο φως.

ΒΟΥΔΑΣ… ΑΡΣΑΚΕΙΟΣ
Το άνοιγμα του δρό­μου του μεταξιού έδωσε ανατολικούς ορίζοντες όχι μόνο στους εμπόρους αλλά και στους απόστολους νέων ιδεών. Τα κινεζικά χρονικά αναφέρουν ότι ένας από τους πρώτους κήρυκες του ινδογενούς βου­δισμού στην Κίνα ήταν ο Αν Σινγκάο. Ηταν ευγενούς κα­ταγωγής, από τον βασιλικό οί­κο των Ανξί, της χώρας του. Το όνομα Ανξί είναι η απόδο­ση στα κινεζικά του ονόματος Αρσάκης, της γνωστής δυ­ναστείας που βασίλεψε στους Πάρθους μεταξύ του 240 π.Χ. και του 224 μ.Χ., με πρωτεύ­ουσα την Αντιόχεια Μαργιανή (ή Μερβ). Λίγο μετά τον Αν Σινγκάο, στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ., ένας άλλος βουδιστής ιεραπόστολος στην Κίνα είχε «αρσάκειο όνομα», ο Αν Ξουάν. Επίσης, την ίδια εποχή, εμφανίστηκε στην Νταρόν της Αρμενίας ομάδα βουδιστών από την Ινδία, για τους οποίους ο με­λετητής Ε. Seldeslachts ισχυ­ρίζεται ότι τουλάχιστον οι δύο αρχηγοί τους ήταν Ελληνες του πρώην ελληνο-ινδικού βασιλείου. Να ήταν οι απόστολοι αυτοί δημιουργήματα της τότε παγκοσμιοποιημένης κρίσης, μια μείξη ελληνι­κής φιλοσοφίας με τον φιλει­ρηνικό τρόπο ζωής που δίδα­σκε ο ινδός «πεφωτισμένος πρίγκιψ»;

Οποια και αν ήταν η ακρι­βής καταγωγή των αποστό­λων του βουδισμού στην Κί­να, το γεγονός είναι ότι ο δρό­μος του μεταξιού λειτούργη­σε τελικά ανασχετικά στη μετατροπή της μεγάλης αυτής χώρας σε μουσουλμανική. Αντίθετα, η ιστορία παίζει τε­λευταία ένα περίεργο πολιτικοθρησκευτικό παιχνίδι: Οπως διαβάσαμε στην επίσημη ιστοσελίδα της κινεζικής πρεσβείας στην Αυστραλία, η κυβέρνηση της προωθεί από το 2006 το… πάντρεμα του κομμουνισμού με τον βουδι­σμό. «Η ανισοκατανομή του πλούτου και ο καταναλωτισμός δεν έχουν εγείρει μόνον άγχος και εντάσεις στη μοντέρνα Κίνα» γράφει, «αλλά και ένα ιδεολογικό κενό. Πολ­λοί αισθάνονται χαμένοι, πνευματικά και ηθικά. Οι ιε­ρείς του βουδισμού πιστεύουν ότι η κοσμοθεωρία τους προ­σφέρει την αναγκαία πνευμα­τική γαλήνη για να γεμίσει αυ­τό το κενό». Τον νέο αυτό προσανατολισμό, οι κομματι­κοί αξιωματούχοι που τον εμπνεύστηκαν τον ονομάζουν «αρμονική κοινωνία της Κί­νας». Μας βαυκαλίζει η ιδέα ότι πρόκειται για την τελευταία συμβολή της Ελληνιστικής εποχής στη διαμόρφωση του κόσμου μας.

Πηγή ‘Βημα’